Dünya genelinde hali hazırda kripto varlık temin eden yatırımcıların büyük çoğunluğu bunu merkezi borsalar üzerinden yapıyor. Örneğin Binance, Coinbase gibi borsalardan son derece kolay biçimde kripto varlık edinebiliyorsunuz. Ancak kripto paraların doğasında olan merkeziyetsizlik borsalar için de sağlanamaz mı? Elbette sağlanabilir ve bunu sağlamak için DeFi projeleri yaklaşık bir yıldır oluşturuluyor ve büyük ölçüde sorunsuz çalışıyor. Üstelik merkezi de değil ve yatırımcıların likidite güvencesi sağladığı yani bir şirketin garantisine bırakılmadığı projeler bunlar. Peki gelecekte güçlenebilecekler mi?
Merkezi Kripto Para Borsaları
Küresel ölçekte çılgınca kripto para yatırımları yapılıyor. Türkiye’de ve dünyanın birçok bölgesinde insanlar hisse alır gibi isminden veya fiyatından hoşlandığı varlıkları alıp satıyor. Çok sayıda borsada binlerce farklı kripto varlık bulunuyor ve parçalı fiyatlama sürekli oynak bir fiyat yapısı doğuruyor. Örneğin Binance borsasında 1 dolar olan varlık daha küçük bir borsada kısa süreli yükselişler elde edebiliyor yani tamamen tek bir fiyatlama akımı olmuyor en yüksek hacimli borsada fiyat neyse herkesin takip ettiği yol haritası da bu oluyor. Borsalar daha fazla komisyon alabilmek için shitcoinleri listeleyebiliyor ve likidite sorunlarını çoğu zaman yatırımcılarından habersiz çözmeye çalışıyor. Thodex örneğindeki Dogecoin olayını hatırlarsanız insanlara olmayan varlıkları alıp satma imkanları verildi. Peki bu daha büyük borsalarda daha kısa süreli de olsa yaşanmıyor mu? Yaşanmıyorsa da tek sebebi bizim bundan habersiz olmamız olabilir.
Merkezi Borsaların Riskleri
Merkezi borsaların gelecekte daha güçlü olması bankaların yozlaşmasıyla aynı sonuçları doğuracaktır. Yüksek işlem ücretleri, daha fazla kar hedefleri ve yavaş işlemler. Peki kripto varlıkları hangi amaçla ortaya çıktı. Bu olumsuzluklara gizlilik sorunları ve sürekli mali işlemlerinin izlenmesini dahil dahi etmiyoruz. Hatta bir de bankalardan daha yüksek hack ihtimali var ki ondan bahsetmemize bile gerek yok. Merkezileşen borsaların önünde iki yol var ya devletleşecekler ya da bankalar gibi yozlaşacaklar. Sürekli olarak büyüyen ve yüksek kazançlar elde eden merkezi şirketlerin gelecekte daha fazla para kazanabilmek için işlemleri yavaşlatması ve işlem ücretlerini artırması kesinlikle doğal bir sonuç olacaktır.
DeFi Projelerinin Avantajları
DeFi projelerinde ise durum biraz daha farklıdır. Direkt olarak borsanın bir nevi sahibi sizsinizdir ve alıp sattığınız her şey katılımcılara aittir. Yani bir likidite sorunu yoktur. İşlem maliyetleri tüm kullanıcılardan eşi şekilde tahsil edilir ve bunu blok zincir otomatik şekilde yapar. Yani merkezi şirketlerin kar politikalarının etkisi altında işlem maliyetleri bir azalıp bir düşemez. Alıcılar satıcılarla ve satıcılarda sadece alıcılarla muhataptır. Sistemin işleyişi için havuza likit sağlayan üyeler kazançtan paylarına düşeni alır ve masraflardan doğan gelir bölüşülmüş oluyor. Dahası mı? Katılımcı, merkezi olmayan ve sadece alıcı-satıcının buluştuğu şeffaf bir ortam. Vizyon ve teknolojiye baktığımızda DeFi projeleri büyük ölçüde merkezi borsaların yerini alacak. Dahası yukarıda bahsettiğimiz “merkezi borsaları takip eden fiyat” sorunu da bu projelerin birbirine bir zincir olarak bağlanmasıyla ortadan kaldırılabilecek.
